Βελτίωση της αποτελεσματικότητας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης αναμένει το 50% των ερωτηθέντων σε έρευνα που διενέργησε το Συμβούλιο της Ευρώπης. Σε εκδήλωση το πρωί της Παρασκευής, στο Συνεδριακό Κέντρο Φιλοξενία, παρουσιάστηκε η ανάλυση των αναγκών Κατάρτισης και της Εθνικής Στρατηγικής Κατάρτισης για την Τοπική Αυτοδιοίκηση.
Συμβαλλόμενοι φορείς της έρευνας που διεξήχθη ήταν το Υπουργείο Εσωτερικών, το Κέντρο Εμπειρογνωμοσύνης για τη Χρηστή Διακυβέρνηση του Συμβουλίου της Ευρώπης, η Ένωση Δήμων Κύπρου και η Ένωση Κοινοτήτων Κύπρου.
Στον χαιρετισμό του, ο Αντώνης Οικονομίδης, Ανώτερος Λειτουργός του Υπουργείου Εσωτερικών, ανέφερε ότι οι δράσεις που έχουν περιληφθεί στο έργο ενίσχυσης της μεταρρύθμισης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Κύπρο, διάρκειας 30 μηνών, το οποίο ξεκίνησε να υλοποιείται από τον περασμένο Ιανουάριο, περιλαμβάνουν εργαλεία που έχει αναπτύξει το Συμβούλιο της Ευρώπης και έχει εφαρμόσει με επιτυχία σε άλλα κράτη μέλη.
«Ως Υπουργείο Εσωτερικών, σε συνεργασία με την Ένωση Δήμων Κύπρου και την Ένωση Κοινοτήτων Κύπρου, θα συνεχίσουμε να υποστηρίζουμε την περαιτέρω ανάπτυξη της Ακαδημίας Τοπικής Αυτοδιοίκησης με στόχο τη θεσμοθέτηση της κατάρτισης για την Τοπική Αυτοδιοίκηση», σημείωσε ο κ. Οικονομίδης, ο οποίος χαιρέτισε τη συμμετοχή των τοπικών αρχών στις εκπαιδεύσεις που διεξάγονται.
Ο Ανδρέας Βύρας, Πρόεδρος της Ένωσης Δήμων Κύπρου, έκανε λόγο για «ιστορική συγκυρία για την Τοπική Αυτοδιοίκηση», προσθέτοντας ότι η μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης «είναι ένα στοίχημα που πρέπει να κερδίσουμε». Μέχρι τώρα, όπως είπε, «ήταν το εύκολο κομμάτι. Τώρα ξεκινά το δύσκολο κομμάτι, αυτό της πράξης».
Ο Ανδρέας Κιτρομηλίδης, Πρόεδρος της Ένωσης Κοινοτήτων Κύπρου, επεσήμανε την καθοριστική συμβολή των ξένων εμπειρογνωμόνων στη διαμόρφωση της ανάλυσης και της εθνικής στρατηγικής κατάρτισης. Η έκθεση, όπως είπε, κατέδειξε την ανάγκη ύπαρξης εκπαιδευτικών προγραμμάτων. «Η υλοποίηση του έργου αποτελεί επιτακτική ανάγκη», υπέδειξε.
Η Λία Μανιαγκουάνιο, εκ μέρους του Συμβουλίου της Ευρώπης, ανέφερε ότι αυτήν την εβδομάδα ολοκληρώθηκε ο πρώτος κύκλος του εκπαιδευτικού προγράμματος της ηγεσίας που αφορά την Ακαδημία Τοπικής Αυτοδιοίκησης, εκφράζοντας την αισιοδοξία για ανάλογη συνέχεια με τον δεύτερο και τον τρίτο κύκλο. Ακόμη, αναφέρθηκε στο μνημόνιο με τις 12 αρχές της χρηστής διακυβέρνησης που υιοθέτησε πρόσφατα το Συμβούλιο της Ευρώπης.
Ο Ελευθέριος Λοΐζου, εμπειρογνώμονας του Συμβουλίου της Ευρώπης, παρουσίασε την Ανάλυση Αναγκών Κατάρτισης για την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Οι στόχοι της ανάλυσης, όπως είπε, ήταν να γίνουν κατανοητές οι προκλήσεις της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Κύπρο, να διαπιστωθούν και να καθοριστούν οι ανάγκες κατάρτισης των τοπικών αρχών και να ανασκοπηθούν τα ευρήματα της προηγούμενης Ανάλυσης του 2017. Η ανάλυση διεξήχθη σε 4 στάδια, από τον Φεβρουάριο μέχρι τον Νοέμβριο του 2023, και συμπεριλάμβανε ποσοτική και ποιοτική έρευνα (διαδικτυακά ερωτηματολόγια, στα οποία απάντησαν 37 άτομα, και 20 συνεντεύξεις).
Σε ό,τι αφορά τις αντιλήψεις των ηγετών των τοπικών αρχών για το υφιστάμενο σύστημα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΤΑ), καταγράφηκαν προβλήματα, όπως η πεπαλαιωμένη νομοθεσία, η γραφειοκρατία λόγω της εξάρτησης από την κεντρική κυβέρνηση και η περιορισμένη χρηματοδότηση. Από την άλλη, οι ερωτηθέντες επεσήμαναν ότι η μεταρρύθμιση θεωρείται πλέον αναγκαία και ότι το υφιστάμενο σύστημα της ΤΑ δίνει περισσότερη εγγύτητα στους πολίτες. Το 50% των ερωτηθέντων αναμένει βελτίωση της αποτελεσματικότητας της ΤΑ, ενώ το 21% διαφωνεί.
Επίσης, η Ανάλυση έδειξε ζητήματα που επισημάνθηκαν και από την Ανάλυση του 2017, όπως η στόχευση των Δήμων στις επενδύσεις για υποδομές και για παροχή υψηλής ποιότητας κοινωνικών και πολιτιστικών υπηρεσιών. Ως σημαντική αξιολογήθηκε και η παροχή καθαριότητας και υπηρεσιών κοινωνικής πρόνοιας. Ως εμπόδια στην αποτελεσματικότητα της ΤΑ, τα οποία είχαν σημειωθεί και το 2017, αναφέρθηκαν οι περιορισμένοι ανθρώπινοι πόροι, οι δημοσιονομικοί περιορισμοί και η περιορισμένη αυτονομία.
Επιπλέον, το 50% των ερωτηθέντων είπε ότι πρέπει να βελτιωθούν οι ικανότητες του προσωπικού, 44% να εισαχθούν μέθοδοι αξιολόγησης των επιδόσεων των τοπικών αρχών. Ακόμη, αναφέρθηκε ότι η εργασία στις αρχές της ΤΑ είναι ελκυστική, σύμφωνα με τις απαντήσεις των ερωτηθέντων. Ο κ. Λοΐζου επεσήμανε ότι υπάρχουν τοπικές αρχές «τριών ταχυτήτων» ως προς την παροχή κατάρτισης. Όπως είπε, οι περισσότερες τοπικές αρχές στέλνουν για κατάρτιση τα στελέχη τους 1 φορά τον χρόνο ή κάθε δύο χρόνια, κάποιες πολύ συχνά, ενώ ορισμένες σχεδόν καθόλου.
Από τα ανωτέρω ευρήματα, επεσήμανε ο κ. Λοΐζου, προκύπτει η επιτακτική ανάγκη για δομημένη και συστηματική κατάρτιση, μιας και με την πάροδο των ετών δεν έχουν αλλάξει οι ανάγκες της ΤΑ σε σχέση με την ανάλυση του 2017.
Ο Σέζαρι Τρουτκόφσκι, εμπειρογνώμονας του Συμβουλίου της Ευρώπης, ανέφερε ότι υπάρχουν αρκετά ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν, υποδεικνύοντας ότι δεν υπάρχει πάντα σωστή αξιολόγηση της απόδοσης των τοπικών αρχών και επισημαίνοντας την ανάγκη για συστήματα αξιολόγησης αυτής της επίδοσης. Σημειώνοντας ότι το 70% των δήμων στην Κύπρο έχει στρατηγικά σχέδια ανάπτυξης, υπογράμμισε ότι η ΤΑ αφορά τη λήψη αποφάσεων από τις τοπικές κοινότητες και ότι πρέπει να γίνει δουλειά στην ευαισθητοποίηση των πολιτών.
Επιπρόσθετα, ο κ. Τρουτκόφσκι τόνισε τη σημασία της δημόσιας επικοινωνίας στην εφαρμογή της μεταρρύθμισης της ΤΑ. Επεσήμανε ότι οι τοπικές αρχές πρέπει να είναι κοντά στους ανθρώπους όχι μόνο ως προς την εγγύτητα αλλά και ως προς την ανταπόκριση στις ανάγκες των ανθρώπων. «Είναι εύκολο να αλλάξουμε τον νόμο, είναι πιο δύσκολο να αλλάξουμε τους θεσμούς, αλλά το πιο δύσκολο είναι να αλλάξουμε τη νοοτροπία των ανθρώπων», υπέδειξε. Παράλληλα, ενθάρρυνε τις τοπικές αρχές της Κύπρου να αναζητήσουν τις καλύτερες ευρωπαϊκές πρακτικές.
Εν συνεχεία, ο Ελευθέριος Λοΐζου παρουσίασε την Εθνική Στρατηγική Κατάρτισης για την ΤΑ της Κύπρου. Όπως εξήγησε, το όραμα της Εθνικής Στρατηγικής είναι να ενισχύσει τις ΤΑ ώστε να εφαρμόσουν χρηστή δημοκρατική διακυβέρνηση.
Όπως είπε, τα κυριότερα μειονεκτήματα του πλαισίου παροχής κατάρτισης στις κυπριακές αρχές της ΤΑ είναι η έλλειψη συντονισμού και συστηματικής προσέγγισης για παροχή κατάρτισης, το αναποτελεσματικό θεσμικό και δημοσιονομικό πλαίσιο, καθώς και η περιορισμένη ενημέρωση για θέματα που αφορούν υφιστάμενα ευρωπαϊκά πρότυπα και μοντέλα τοπικής αυτοδιοίκησης. Πρόσθεσε ότι οι στρατηγικοί πυλώνες που έχουν τεθεί είναι η διασφάλιση της δυνατότητας των τοπικών αρχών να παρέχουν καλή δημοκρατική διακυβέρνηση, η δημιουργία ενός θεσμικού και επαγγελματικού περιβάλλοντος για την εκπαίδευση των τοπικών αρχών, καθώς και η αύξηση της ευαισθητοποίησης για την ΤΑ.
Ακολούθως, ο Σέζαρι Τρουτκόφσκι παρουσίασε το Εργαλείο για την Αξιολόγηση της Δημόσιας Δεοντολογίας. Αναφέρθηκε στη δημόσια ηθική και των 7 αρχών που τη διέπουν, καθώς και στην αναγκαιότητα των κωδίκων δεοντολογίας. Η δημόσια ηθική είναι προαπαιτούμενο για την προστασία των δημοσίων υπαλλήλων, ανέφερε, προσθέτοντας ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι είναι ευάλωτοι στη σύγκρουση συμφερόντων. Αφότου παρουσίασε κανόνες αποδεκτής συμπεριφοράς των δημόσιων υπαλλήλων, ο κ. Τρουτκόφσκι επεσήμανε την ανάγκη δημιουργίας νόμων, διαδικασιών και μηχανισμών για τη διασφάλιση του ήθους των υπαλλήλων. Ακόμη, μίλησε για την ακεραιότητα και τις παραβιάσεις της, οι οποίες κατηγοριοποιούνται σε επτά ομάδες. «Υπάρχει κίνδυνος διαφθοράς και πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι γι’ αυτό», σημείωσε.
Ο κ. Τρουτκόφσκι ανέφερε ότι η Κύπρος, σε ό,τι αφορά τον έλεγχο της διαφθοράς, βρίσκεται σε μέτριο επίπεδο ως προς τους περιορισμούς που επιβάλλονται και σε υψηλό επίπεδο ως προς τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται για διαφθορά. Έρευνα που διεξήχθη στην Ευρωπαϊκή Ένωση τον Μάρτιο και τον Απρίλιο του 2022 έδειξε ότι το 73% των Κυπρίων θεωρεί ως «ουδέποτε αποδεκτό» το να προσφέρει δώρο στη δημόσια υπηρεσία, με το 20% να το θεωρεί «αποδεκτό κάποιες φορές» και το 5% «πάντοτε αποδεκτό». Σύμφωνα με την ίδια έρευνα, παρότι το 73% των Κυπρίων θεωρεί τη διαφθορά ως «απαράδεκτη», εντούτοις το 94% θεωρεί ότι αυτή είναι «διάχυτη» στην Κύπρο.
Επιπλέον, ο κ. Τρουτκόφσκι είπε ότι, με βάση τον Δείκτη Αντίληψης της Διαφθοράς για το 2022 που δημοσίευσε η Διεθνής Διαφάνεια, η Κύπρος έχει βαθμολογία 52/100 και κατατάσσεται 51η σε 180 χώρες, υποχωρώντας κατά μία θέση από το 2021. Αναφερόμενος στο Εργαλείο αξιολόγησης της δημόσιας δεοντολογίας του Συμβουλίου της Ευρώπης, είπε ότι αυτό αποτελείται από 6 κεφάλαια (καθεστώς των τοπικών εκλεγμένων αντιπροσώπων, χρηματοδότηση πολιτικών κομμάτων, πολιτικών ενώσεων και μεμονωμένων υποψηφίων σε τοπικό επίπεδο, έλεγχος και λογιστικός έλεγχος των τοπικών αρχών, καθεστώς των τοπικών δημοσίων υπαλλήλων, διαφάνεια, διοικητικές διαδικασίες, εκστρατείες κατά της διαφθοράς και αξιολόγηση, σχέσεις των τοπικών αρχών με τον ιδιωτικό τομέα).
Κατά τη συζήτηση που ακολούθησε, ορισμένοι τοπικοί άρχοντες εξέφρασαν τις ανησυχίες τους για την επιχειρούμενη μεταρρύθμιση της ΤΑ, εστιάζοντας στη νοοτροπία της μονιμότητας των υπαλλήλων της ΤΑ, σε νόμους που θέσπισε η νομοθετική εξουσία θέσπισε και «δεν μπορούν να εφαρμοστούν», καθώς και στον αποκλεισμό πολλών κοινοτήτων από τη συμπλεγματοποίηση.
Ο Σέζαρι Τρουτκόφσκι, αναφερόμενος στη μονιμότητα των υπαλλήλων, είπε ότι παρόμοια κατάσταση υπάρχει και στην Ελλάδα. «Οι τοπικές αρχές πρέπει να αυξήσουν την ποιότητα ζωής των πολιτών», υπέδειξε.
Ο Αντώνης Οικονομίδης σημείωσε ότι η μονιμότητα των υπαλλήλων της ΤΑ είναι κατάλοιπο της Αγγλοκρατίας στην Κύπρο και εξέφρασε την ελπίδα ότι θα αλλάξει το σύστημα αξιολόγησης στην ΤΑ. Με βάση τον νέο νόμο, όπως εξήγησε, οι Δήμοι θα είναι πιο αυτόνομοι, ενώ αυξάνεται και η χορηγία σε δήμους/κοινότητες. «Πρέπει να δώσουμε στον πολίτη καλύτερες και ποιοτικότερες υπηρεσίες», τόνισε.
Ο Ανδρέας Κιτρομηλίδης είπε ότι το Υπουργείο Εσωτερικών ακούει τις ανησυχίες των κοινοτήτων και ότι γίνονται προσπάθειες να διορθωθούν κάποια πράγματα. Ακόμη, εξέφρασε την ελπίδα ότι η Βουλή θα ψηφίσει τροποποιήσεις για να επιτευχθούν καλύτερα αποτελέσματα και ότι οι κοινότητες θα είναι έτοιμες να ανταποκριθούν στη μεταρρύθμιση. «Έπρεπε να υπάρξει συμπλεγματοποίηση όλων των κοινοτήτων, όχι μόνο των μεγαλύτερων», κατέληξε.
