• Ενθαρρύνεται η νόμιμη απασχόληση συνταξιούχων με την κατάργηση της περικοπής του 30% της σύνταξης και τη θέσπιση μη ανταποδοτικού πόρου υπέρ e-ΕΦΚΑ υπολογιζόμενου επί του εισοδήματος από την ασφαλιστέα εργασία.
  • Παρέχεται η δυνατότητα για πρώτη φορά συνταξιοδότησης μη μισθωτών με ληξιπρόθεσμες οφειλές ασφαλιστικών εισφορών στον e-ΕΦΚΑ έως 30.000 ευρώ, από 20.000 ευρώ και έως 10.000 ευρώ για αγρότες από 6.000 που ισχύει σήμερα, με αυστηρά κριτήρια διαπίστωσης πραγματικής αδυναμίας πληρωμής.
  • Ενιαιοποιούνται οι προϋποθέσεις θεμελίωσης επικουρικής σύνταξης για την επιτάχυνση της απονομής των εκκρεμών επικουρικών συντάξεων.
  • Επεκτείνεται το επίδομα μητρότητας της ΔΥΠΑ για εννέα μήνες και στις μη μισθωτές (αυτοαπασχολούμενες και αγρότισσες) μητέρες.
  • Καθιερώνεται η προπληρωμένη κάρτα για την καταβολή της πλειονότητας των επιδομάτων της ΔΥΠΑ και του ΟΠΕΚΑ, με στόχο την απλοποίηση και ενιαιοποίση της διαδικασίας πληρωμής και την αύξηση των ηλεκτρονικών συναλλαγών προς όφελος των δημοσίων εσόδων.
  • Ορίζεται η προϋπόθεση ύπαρξης ενεργού ΑΜΚΑ για την παροχή δωρεάν υγειονομικής κάλυψης στα δημόσια νοσοκομεία σε ανασφάλιστους, προκειμένου να αντιμετωπιστούν φαινόμενα καταστρατήγησης του συστήματος.

Ειδικότερα, το υπό κατάθεση νομοσχέδιο χωρίζεται σε δύο κύρια μέρη:

Μέρος Α’ – Αναμόρφωση νομοθεσίας για τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΤΕΑ)

Τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΤΕΑ) είναι νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου που ιδρύονται από εργοδότες -σε συμφωνία με τους εργαζομένους τους- ή από επαγγελματικές οργανώσεις. Παρέχουν σε προαιρετική βάση συμπληρωματικές συνταξιοδοτικές παροχές –μηνιαία σύνταξη ή εφάπαξ- πέραν και πλέον των παρεχομένων από την υποχρεωτική κοινωνική ασφάλιση.  Ο θεσμός της προαιρετικής ασφάλισης ισχύει στη χώρα μας από το 2002.

Στην Ευρώπη, ο θεσμός της επαγγελματικής ασφάλισης είναι πολύ αναπτυγμένος, με την αξία των περιουσιακών στοιχείων που διαχειρίζονται τα Ταμεία να ξεπερνά τα 3 τρισεκατομμύρια ευρώ. Τα Ταμεία αυτά παρέχουν συμπληρωματικό εισόδημα στους συνταξιούχους πολλών ευρωπαϊκών χωρών, οι οποίοι συμμετέχουν μαζικά στα επαγγελματικά συνταξιοδοτικά συστήματα κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής τους ζωής. Αντιθέτως, η χώρα μας βρίσκεται σε μία από τις χαμηλότερες θέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με περίπου 50.000 ασφαλισμένους και €300 εκ. κεφάλαια διαχείρισης, ενώ σήμερα, 20 χρόνια μετά την εισαγωγή του θεσμού, λειτουργούν 28 Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης, που έχουν συσταθεί κατά κύριο λόγο από εργοδότες-μεγάλες επιχειρήσεις.

Στο παρόν νομοσχέδιο επιχειρείται μια συνολική μεταρρύθμιση στο κανονιστικό πλαίσιο που διέπει την επαγγελματική ασφάλιση (ν. 3029/2002 και ν. 4680/2020), με στόχο τη μαζικότερη συμμετοχή ασφαλισμένων για την παροχή συμπληρωματικής σύνταξης ή εφάπαξ κατά την έξοδό τους από την αγορά εργασίας.

Οι νέες ρυθμίσεις έχουν ως στόχους:

  • την απλοποίηση των διαδικασιών σύστασης των ΤΕΑ
  • την καθιέρωση ενός πρότυπου καταστατικού
  • τη διευκόλυνση ίδρυσης ΤΕΑ από περισσότερους εργοδότες (πολυεργοδοτικά ΤΕΑ), χωρίς να απαιτείται κλαδική/επαγγελματική συνάφεια μεταξύ τους
  • τη θέσπιση κανόνων χρηστής διακυβέρνησης, για την επίτευξη καλύτερων παροχών και την αύξηση της εμπιστοσύνης των ασφαλισμένων προς τα ΤΕΑ
  • την αναβάθμιση της εποπτείας των ΤΕΑ, η οποία από 1/1/2025 ανατίθεται στην Τράπεζα της Ελλάδος, προκειμένου να διασφαλιστεί η οργανωτική και επιχειρηματική επάρκεια των ΤΕΑ, να αυξηθεί η εμπιστοσύνη των ασφαλισμένων στο θεσμό και να συγκεντρωθεί η εποπτεία σε μία ενιαία αρχή κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα (σήμερα ισχύει τριμερές σύστημα εποπτείας: Υπουργείο Εργασίας, Εθνική Αναλογιστική Αρχή, Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς)
  • την ομοιόμορφη φορολογική αντιμετώπιση των προϊόντων της προαιρετικής συνταξιοδοτικής αποταμίευσης (ΤΕΑ και ομαδικά ασφαλιστήρια)
  • τη δυνατότητα μεταφοράς της αποταμίευσης μεταξύ διαφορετικών ΤΕΑ, ακολουθώντας τις επιλογές του ασφαλισμένου και τυχόν μεταβολές κατά τη διάρκεια του εργασιακού βίου
  • τη σταδιακή μετατροπή των αλληλοβοηθητικών ταμείων σε ΤΕΑ και τον εξορθολογισμό του κανονιστικού τους πλαισίου.

Μέρος Β’ – Ρυθμίσεις για τον εξορθολογισμό της ασφαλιστικής νομοθεσίας και λοιπές διατάξεις

Το δεύτερο μέρος του νομοσχεδίου αποτελείται από διατάξεις κοινωνικοασφαλιστικού χαρακτήρα, που ως στόχο έχουν την ενίσχυση των εισοδημάτων των συνταξιούχων και την άμβλυνση των επιπτώσεων του δημογραφικού στο ασφαλιστικό σύστημα. Οι βασικότερες εξ’ αυτών είναι οι ακόλουθες:

1) Οικονομική ενίσχυση συνταξιούχων με προσωπική διαφορά για δεύτερη φορά εντός του 2023, οι οποίοι εφόσον έχουν θετική προσωπική διαφορά που δεν θα δουν αύξηση των συντάξεών τους από 1.1.2024. 

Συνταξιούχοι με θετική προσωπική διαφορά μεγαλύτερη των 10 ευρώ που λαμβάνουν μηνιαία σύνταξη έως και 1.600 ευρώ, θα λάβουν έκτακτη εφάπαξ οικονομική ενίσχυση έως και 200 ευρώ, αναλόγως του ύψους της σύνταξης τους. Ειδικότερα, οι συνταξιούχοι με μηνιαίο ύψος συντάξεων:

α) Έως 700 ευρώ, θα λάβουν ενίσχυση 200 ευρώ.

β) Από 700,01 ευρώ έως 1.100 ευρώ, θα λάβουν ενίσχυση 150 ευρώ.

γ) Με μηνιαίο ύψος συντάξεων από 1.100,01 ευρώ έως 1.600 ευρώ, θα λάβουν ενίσχυση 100 ευρώ.

2) Κίνητρα απασχόλησης συνταξιούχων – Κατάργηση της περικοπής της σύνταξης

Στόχος είναι η τόνωση του εισοδήματός των συνταξιούχων, η προώθηση της ενεργού γήρανσης και η περαιτέρω αύξηση της νόμιμης και δηλωμένης συμμετοχής στην αγορά εργασίας των συνταξιούχων που επιθυμούν να εργαστούν. Ταυτόχρονα, θεσπίζεται ένας μη ανταποδοτικός πόρος υπέρ e-ΕΦΚΑ, ο οποίος για τους μισθωτούς εργαζόμενους συνταξιούχους θα ισούται με το 10% επί των ασφαλιστέων αποδοχών τους και για τους μη μισθωτούς εργαζόμενους συνταξιούχους με το 50% επί της επιλεγείσας ασφαλιστικής κλάσης για κύρια σύνταξη. Θεσπίζεται, επίσης, ετήσιο πλαφόν του πόρου που δεν μπορεί να υπερβαίνει το 12πλασιο της εθνικής σύνταξης.

Παράδειγμα 1

Συνταξιούχος που εργάζεται και δικαιούται σύνταξη ύψους 1.200 ευρώ, αντιμετωπίζει παρακράτηση ύψους 360 ευρώ, βάσει του ισχύοντος καθεστώτος. Εάν αυτός ο συνταξιούχος εργάζεται ως μισθωτός, με μικτό μηνιαίο μισθό 780 ευρώ, θα λαμβάνει ολόκληρη τη σύνταξή του και η παρακράτηση ύψους 360 ευρώ, αντικαθίσταται από μη ανταποδοτικό πόρο ύψους 78 ευρώ. Όφελος: 282 ευρώ μηνιαίως.

Παράδειγμα 2

Εάν ο ίδιος συνταξιούχος εργάζεται ως ελεύθερος επαγγελματίας και έχει επιλέξει την πρώτη ασφαλιστική κλάση, όπως η μεγάλη πλειονότητα των ελευθέρων επαγγελματιών τότε η παρακράτησή ύψους 360 ευρώ αντικαθίσταται από μη ανταποδοτικό πόρο 169,95 ευρώ x 50% = 84,98 ευρώ.  Όφελος: 275,02 ευρώ μηνιαίως.

3) Δυνατότητα συνταξιοδότησης μη μισθωτών με ληξιπρόθεσμες ασφαλιστικές οφειλές πάνω από 20.000 ευρώ

Με την προτεινόμενη διάταξη, δίνεται λύση στο αδιέξοδο που αντιμετωπίζουν μη μισθωτοί ασφαλισμένοι, οι οποίοι βρίσκονται σε ηλικία συνταξιοδότησης, πλην όμως παραμένουν εγκλωβισμένοι λόγω πραγματικής αδυναμίας αποπληρωμής των συσσωρευμένων ληξιπρόθεσμων οφειλών τους στον e-ΕΦΚΑ.

Ειδικότερα, αυξάνεται το ανώτατο όριο οφειλών ασφαλιστικών εισφορών για συνταξιοδότηση από 20.000 ευρώ σε 30.000 ευρώ (από 6.000 ευρώ σε 10.000 ευρώ για τον π. Ο.Γ.Α.), για οφειλέτες που έχουν συμπληρώσει το 67ο έτος ηλικίας τους και, ταυτόχρονα, έχουν καταβάλει εισφορές για τουλάχιστον 20 έτη ασφάλισης. Για το ποσό από 20.000 ευρώ έως 30.000 ευρώ (6.000 ευρώ ως 10.000 ευρώ για τον π. ΟΓΑ), παρακρατείται ποσοστό τουλάχιστον 60% της μηνιαίας σύνταξης, ενώ για το υπόλοιπο χρέος, γίνεται παρακράτηση σε 60 δόσεις μέχρι την εξόφλησή του, όπως γίνεται και σήμερα. Ως κριτήριο υπαγωγής στη ρύθμιση τίθεται όριο τραπεζικών καταθέσεων του οφειλέτη στις 12.000 ευρώ (6.000 ευρώ για οφειλέτες του π. ΟΓΑ).

Παράδειγμα

Ασφαλισμένος με οφειλές 29.000 ευρώ δικαιούται μηνιαία σύνταξη 750 ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι η παρακράτηση αρχικά θα ανέρχεται σε 750 ευρώ x 60% = 450 ευρώ, και αυτός θα λαμβάνει 300 ευρώ. Εντός 20 μηνών η οφειλή του θα έχει μειωθεί κατά 450 ευρώ  x 20 = 9.000 ευρώ, με το υπόλοιπό του να ανέρχεται σε 20.000 ευρώ. Από αυτό το σημείο και έπειτα θα ενταχθεί στο καθεστώς των 60 δόσεων. Η νέα του παρακράτηση θα είναι 20.000 ευρώ / 60 = 333,33 ευρώ ως την αποπληρωμή της οφειλής και θα λαμβάνει σύνταξη 416,67 ευρώ το μήνα για 60 μήνες.

4) Ενιαιοποίηση κανόνων θεμελίωσης δικαιώματος επικουρικής σύνταξης και επιτάχυνση της απονομής επικουρικών συντάξεων

Κατά την προηγούμενη τετραετία ο χρόνος έκδοσης απόφασης για κύριες συντάξεις μειώθηκε σημαντικά και πλέον αποδίδεται κύρια σύνταξη κατά μέσο όρο εντός δύο μηνών από την υποβολή της αίτησης. Σε συνέχεια της επιτυχημένης προσπάθειας επιτάχυνσης του συστήματος ενιαιοποιούνται πλέον οι προϋποθέσεις θεμελίωσης επικουρικής σύνταξης για δημόσιο και ιδιωτικό τομέα με τη συμπλήρωση 15 ετών επικουρικής ασφάλισης (4.500 ένσημα) είτε σε έναν φορέα είτε διαδοχικά.  Με τη διάταξη αυτή υπηρετείται  η ενοποίηση των κανόνων του ασφαλιστικού συστήματος για όλους με άμεση συνέπεια  την ένταξη των επικουρικών συντάξεων στο σύστημα fast track, ώστε οι εκκρεμείς επικουρικές συντάξεις, οι οποίες υπολογίζονται σήμερα περίπου στις 40.000, να μειωθούν σημαντικά σε σύντομο χρονικό διάστημα.

5) Απονομή για πρώτη φορά επιδόματος μητρότητας της ΔΥΠΑ σε αυτοαπασχολούμενες και αγρότισσες 

Με την επέκταση του δικαιώματος ειδικής παροχής προστασίας μητρότητας στις αυτοαπασχολούμενες και τις αγρότισσες, ολοκληρώνεται η προσπάθεια προστασίας της μητρότητας για το σύνολο των ασφαλισμένων του e-ΕΦΚΑ, που ξεκίνησε η κυβέρνηση κατά την προηγούμενη τετραετία, με την επέκταση του 9μηνου στις μισθωτές του ιδιωτικού τομέα. Το δικαίωμα είναι μερικώς μεταβιβάσιμο και στον έτερο γονέα, ώστε να μπορούμε να αναφερόμαστε πλέον σε συνολική προστασία της γονεϊκότητας.

Ειδικότερα, με την προτεινόμενη διάταξη, όλες οι νέες μη μισθωτές, ασφαλιστικά ενήμερες μητέρες θα λαμβάνουν μηνιαίο επίδομα μητρότητας από τη ΔΥΠΑ ύψους 780 ευρώ (κατώτατος μισθός) για 9 μήνες.

Επιπλέον, το επίδομα μητρότητας της ΔΥΠΑ θα λαμβάνουν και οι μισθωτές ασφαλισμένες, οι οποίες έως σήμερα αποκλείονταν λόγω διαφορετικών κανόνων των πρώην Ταμείων τους (π.χ. ασφαλισμένες π. ΤΑΥΤΕΚΩ, έμμισθες ασφαλισμένες π. ΕΤΑΑ).

Στόχος είναι η όσο το δυνατόν ευρύτερη προστασία της μητρότητας και η συμφιλίωση οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής, που συμβάλλει στην  αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος, σε ευθυγράμμιση με τις αντίστοιχες συνταγματικές διατάξεις.

6) Υγειονομική κάλυψη ανασφαλίστων με ενεργό ΑΜΚΑ

Με το ν. 4826/2021, επικαιροποιήθηκε το νομοθετικό πλαίσιο χορήγησης του ΑΜΚΑ, διαχωρίστηκαν τα στάδια έκδοσης και ενεργοποίησής του και εξορθολογίστηκε το καθεστώς του, μέσα από ηλεκτρονικές διασταυρώσεις, για λόγους αντιμετώπισης φαινομένων καταστρατήγησης. Με την προτεινόμενη ρύθμιση, η διάταξη για την υγειονομική κάλυψη ανασφάλιστων και ευάλωτων κοινωνικών ομάδων προσαρμόζεται στα νέα διακριτά στάδια έκδοσης και ενεργοποίησης του ΑΜΚΑ.

Ως προϋπόθεση για την παροχή δωρεάν υγειονομικής κάλυψης, ορίζεται πλέον η κατοχή ενεργού ΑΜΚΑ. Η πρόσβαση στα δημόσια νοσοκομεία και δομές υγείας για ιατροφαρμακευτική περίθαλψη παραμένει ελεύθερη, όμως, σε περίπτωση μη ενεργού ΑΜΚΑ, η σχετική δαπάνη θα βαρύνει τον ασθενή, όπως ισχύει και τώρα για τους μη κατόχους ΑΜΚΑ.

7) Χρήση προπληρωμένης κάρτας για την πληρωμή της πλειοψηφίας των επιδομάτων της ΔΥΠΑ και του ΟΠΕΚΑ

Με την παρούσα διάταξη προβλέπεται η καταβολή της πλειοψηφίας των επιδομάτων της ΔΥΠΑ (όπως το τακτικό επίδομα ανεργίας) και του ΟΠΕΚΑ (όπως το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα, το επίδομα παιδιού, το επίδομα γέννησης) μέσω προπληρωμένης κάρτας, με όριο αναλήψεων μετρητών μέχρι το 50% του ποσού κάθε επιδόματος. Για τη χρήση της κάρτας και για το υπόλοιπο 50%, προβλέπεται η παροχή κινήτρων κατά τα πρότυπα της φορολοταρίας της ΑΑΔΕ  (κοινό έργο με το Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας ενταγμένο στο Ταμείο Ανάκαμψης). Με αυτόν τον τρόπο απλοποιείται η διαδικασία πληρωμής από διαφορετικούς φορείς και αυξάνονται οι ηλεκτρονικές συναλλαγές προς όφελος των δημοσίων εσόδων. Σημειώνεται πως από την καταβολή μέσω προπληρωμένης κάρτας υπάρχουν ορισμένες εξαιρέσεις, με κυριότερη τα αναπηρικά επιδόματα και το επίδομα ενοικίου.

Βασίλης Αγγελόπουλος • [email protected]