Του Κωστή Σταμπολή*
Καθώς εντείνεται η ανησυχία της Ευρώπης για την ενεργειακή της τροφοδοσία τον ερχόμενο χειμώνα, εν όψει νέων απειλών της Ρωσίας για πλήρη αποκοπή των ροών φυσικού αερίου ενώ συνεχίζεται ο πόλεμος στην Ουκρανία, τα ενεργειακά θέματα αναμένεται ότι θα κυριαρχήσουν της ατζέντας των συνομιλιών κατά την επίσημη επίσκεψη του Έλληνα πρωθυπουργού στην Λευκωσία την Δευτέρα 31 Ιουλίου. Και ενώ η Κύπρος αυτή την στιγμή δεν είναι έτοιμη ακόμα να τροφοδοτήσει την ΕΕ με φυσικό αέριο υπάρχει η προοπτική ότι σε λίγα χρόνια θα έχει μπορέσει να αναδειχθεί σε βασικό παραγωγό αερίου το οποίο θα μεταφέρεται στην Ευρώπη, μέσω Ελλάδας, είτε μέσω του αγωγού East Med, που εξακολουθεί να είναι ένα εμπορικά βιώσιμο και τεχνικά ώριμο έργο, είτε μέσω υγροποίησης και πλοίων LNG.
Η εν λόγω προοπτική έχει ενισχυθεί το τελευταίο διάστημα καθότι, (α) έχουν επιβεβαιωθεί 450 δισεκ. κυβ μέτρα αερίου σε υποθαλάσσια κοιτάσματα στον νότιο τομέα ερευνών τα οποία σύντομα θα αυξηθούν σε μέγεθος καθώς οι έρευνες ευρίσκονται σε εξέλιξη , και (β) υπάρχει πλέον δέσμευση από πλευράς Κυπριακής κυβέρνησης και εταιρειών, ιδίως μετά την συνάντηση στρογγυλής τραπέζης της ΕΥΚ και του Υπουργείου Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας, στην Λευκωσία στις 29-30 Μαΐου, 2023 για την επίσπευση των εργασιών και τη υιοθέτηση δεσμευτικού χρονοδιαγράμματος για την έναρξη παραγωγής μέχρι τα τέλη του 2026. Και ενώ η εκμετάλλευση των Κυπριακών κοιτασμάτων αερίου αποτελεί ένα αδιαπραγμάτευτο στόχο για την Λευκωσία, η κυβέρνηση είναι υποχρεωμένη σε μεγάλο βαθμό να συμβαδίζει με τα σχέδια των εταιρειών, τα οποία προσπαθεί όπου μπορεί να επηρεάζει, καθώς είναι αυτές που χρηματοδοτούν τις έρευνες και αύριο τα απαραίτητα έργα υποδομών για την παραγωγή.
Μπορεί ο όλος σχεδιασμός για την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων φ.αερίου να εξελίσσεται σε βάθος χρόνου και η Μεγαλόνησος να είναι εν δυνάμει μια πλούσια σε ενεργειακούς πόρους χώρα, όμως υπάρχει ήδη σε εξέλιξη ένα εξ ίσου σοβαρό και αναγκαίο έργο ενεργειακής υποδομής που αφορά στην ηλεκτρική διασύνδεση της Κύπρου με την Ελλάδα και το Ισραήλ μέσω της πόντισης ενός γιγάντιου ηλεκτρικού καλωδίου συνολικού μήκους 890 χλμ. και συνολικής ηλεκτρικής ισχύος μέχρι 2.0 GW. Το εν λόγω έργο, γνωστό ως EuroAsia Interconnector, περιλαμβάνει την κατασκευή του καλωδίου μεταξύ Κρήτης και Κύπρου και αντίστοιχου μεταξύ Κύπρου και Ισραήλ. Έτσι το EuroAsia Interconnector θα προσφέρει την δυνατότητα διασύνδεσης του Ελληνικού,και κατ´.επέκταση του Ευρωπαϊκού ηλεκτρικού συστήματος ,με την Κύπρο η οποία με αυτό τον τρόπο θα σταματήσει να αποτελεί ένα ενεργειακό νησί ( energy island) πλήρως αποκομμένο από το ευρωπαικό ενεργειακό σύστημα. Κατ´αντιστοιχία θα υπάρξει και η ηλεκτρική διασύνδεση με το Ισραήλ το οποίο για λόγους ενεργειακής ασφάλειας αποβλέπει στην ηλεκτρική του διασύνδεση με την Κύπρο.
Κατά συνέπεια το EuroAsia Interconnector παρουσιάζει τεράστιο γεωπολιτικό ενδιαφέρον για την Ευρώπη, αποτελώντας στην πράξη προέκταση και προβολή του Ευρωπαϊκού ενεργειακού χώρου προς την Ανατολική Μεσόγειο, και για αυτό η ΕΕ το χρηματοδοτεί με € 657 εκατ. από το Connecting Europe Facility ( CEF) με την Κυπριακή κυβέρνηση να το υποστηρίζει με επιπλέον € 100 εκατ. μέσω του σχεδίου ανάκαμψης. Αν και σημαντική από κάθε άποψη η ανωτέρω χρηματοδότηση από κοινοτικούς και κρατικούς πόρους θα χρειαστεί η εξασφάλιση επιπλέον χρηματοδότησης καθότι το συνολικό κόστος του έργου φθάνει το € 1.9 δισεκ. μετά την τελευταία αναθεώρηση.
Κρίνοντας από τις πρόσφατες εξελίξεις οι τελευταίες 6 εβδομάδες αποτέλεσαν την πλέον κρίσιμη περίοδο για την υλοποίηση του EuroAsia Interconnector , μετά την πανηγυρική έναρξη της κατασκευαστικής φάσης του έργου σε ειδική τελετή στην Λευκωσία στις 14 Οκτωβρίου 2022 με την παρουσία του τέως προέδρου Νίκου Αναστασιάδη. Όμως η περίοδος που ακολούθησε χαρακτηρίστηκε από πληθώρα γραφειοκρατικών προβλημάτων, σε ευρωπαϊκό κυρίως επίπεδο, που απέτρεψαν την άμεση προώθηση συγκεκριμένων τμημάτων του έργου.
Ο χρόνος αίφνης επιταχύνθηκε από τα μέσα Ιουνίου και μετά αφού μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα λύθηκαν δυο βασικές εκκρεμότητες: (α) Στις 29 Ιουνίου υπεγράφη η συμφωνία στρατηγικής συμμετοχής του ΑΔΜΗΕ με 25% στο μετοχικό κεφάλαιο της EuroAsia Interconnector εδώ. Σημειώνουμε ότι η συμμετοχή του Διαχειριστή του ελληνικού συστήματος μεταφοράς ενέργειας αποτελούσε πάγια απαίτηση της Γενικής Διεύθυνσης Ενέργειας της ΕΕ προκειμένου αφενός να διασφαλιστεί η επέκταση της ήδη παρεχόμενης τεχνογνωσίας από τον ελληνικό οργανισμό στην κυπριακή εταιρεία και αφετέρου να επισπευθεί η κατασκευή των απαραίτητων έργων. Και, (β) Στις 19 Ιουλίου υπεγράφη η τελική συμφωνία με τη νορβηγική Nexans, για την προμήθεια και εγκατάσταση των καλωδίων εμποτισμένης μάζας, HVDC 500 KV HVDC, για τη ζεύξη Κύπρου – Κρήτης, ισχύος 1.000 MW, με δυνατότητα επέκτασης στα 2.000 μεγαβάτ. Η Nexans είχε επιλεγεί από τον Ιούλιο του 2022, ωστόσο οι υπογραφές εκκρεμούσαν έως σήμερα.
Σε εκκρεμότητα παραμένει τώρα η οριστικοποίηση της συμφωνίας με την Siemens για τον σχεδιασμό, την κατασκευή, την προμήθεια, την εγκατάσταση και τη λειτουργία των σταθμών μετατροπής τύπου VSC-HVDC, στον σταθμό της Κοφίνου. Αυτοί είναι οι σταθμοί μέσω των οποίων θα διέρχεται το ηλεκτρικό ρεύμα από και προς την Ελλάδα και το Ισραήλ.
Το εμβληματικό έργο του EuroAsia Interconnector, το οποίο έχει πλέον εισέλθει για καλά σε φάση υλοποίησης, είναι λογικό και επόμενο να απασχολήσει τις συνομιλίες μεταξύ του Έλληνα πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη και του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκου Χριστοδουλίδη, καθότι η κατασκευή και λειτουργία του θα ενισχύσει γεωστρατηγικά τον άξονα Αθήνας-Λευκωσίας. Η δε Κύπρος χρειάζεται άμεσα την ισχυρή στήριξη της Ελλάδας, σε ευρωπαϊκό και περιφερειακό επίπεδο, προκειμένου να εξασφαλισθεί μέσω ΕΤΕπ αλλά και κοινοπραξίας ιδιωτικών τραπεζών η επιπλέον απαιτούμενη χρηματοδότηση η οποία είναι της τάξης των € 800 – 900 εκατ. τουλάχιστον.
*Ο Κωστής Σταμπολής είναι Πρόεδρος και Εκτελεστικός Διευθυντής του Ινστιτούτου Ενέργειας ΝΑ Ευρώπης και Διευθυντής του ενεργειακού portal energia.gr
