Μόνο που «οι κυρώσεις» αυτές δεν είναι και τόσο αποτελεσματικές. Στην πραγματικότητα, τα άτομα που στοχοποιούνται είναι ως επί το πλείστον ασήμαντα. «Πρόκειται κυρίως για Ρώσους βουλευτές, κυβερνητικούς υπαλλήλους και στρατιωτικό προσωπικό», λέει ο Ρομάν Μπορίσοβιτς, ιδρυτής της ClampK, μιας ΜΚΟ που αγωνίζεται κατά της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.
«Οι Ρώσοι ολιγάρχες αποτελούν λιγότερο από το 5% των τιμωρημένων προσώπων », λέει ο Μπορίσοβιτς. Συνολικά, τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία που «πάγωσε» το Ηνωμένο Βασίλειο , στο πλαίσιο των κυρώσεων κατά της Μόσχας,ανέρχονται σε 18,4 δισεκατομμύρια λίρες (20,7 δισεκατομμύρια ευρώ)- έναντι περίπου 17 δισεκατομμυρίων ευρώ στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
«Είναι δύσκολο να γνωρίζουμε αν οι Ρώσοι ολιγάρχες υποφέρουν, επειδή δεν γνωρίζουμε πόσα περιουσιακά στοιχεία διαθέτουν », λέει η Τζόντι Βιτόρι, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Τζορτζτάουν. «Αν κατασχεθεί μια έπαυλη στο Λονδίνο, δεν σημαίνει ότι δεν κατέχουν άλλες,σε κάποιο φορολογικό παράδεισο, στο όνομα συγγενών, εικονικών εταιρειών ή ανώνυμων καταπιστευμάτων», προσθέτει.
Η Διεθνής Διαφάνεια, σε πρόσφατη έκθεσή της, σημειώνει ότι σχεδόν 52.000 ακίνητα εξακολουθούν να είναι κατέχονται «ανώνυμα» στο Ηνωμένο Βασίλειο, κυρίως από «κλεπτοκράτες και ολιγάρχες», παρά την έναρξη ισχύος ενός υποχρεωτικού μητρώου ,πέρυσι.
Κάποιοι Ρώσοι ολιγάρχες προσπάθησαν αρχικά να χρησιμοποιήσουν τη φήμη τους για να πέσουν στα «μαλακά» στη Δύση. Ο Πετρ Άβεν, ο οποίος έκανε την περιουσία του με τις πωλήσεις πετρελαίου μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, διαβεβαιώνει-μιλώντας στους FT -ότι έχει στοχοποιηθεί με κυρώσεις, επειδή «πήρε τον Πούτιν στο τηλέφωνο» ή δεν ήξερε «πώς να επιβιώσει» με τους «παγωμένους» λογαριασμούς του. Ο Πετρ Άβεν ζήτησε από τη βρετανική δικαιοσύνη να μπορεί να αντλεί 60.000 λίρες (67.000 ευρώ) το μήνα από τους παγωμένους λογαριασμούς του για τις «βασικές ανάγκες» της οικογένειάς του. Η υπόθεση βρίσκεται σε εξέλιξη.
Σύμφωνα με τον Guardian, ο Ρομάν Αμπράμοβιτς τροποποίησε υπεράκτια καταπιστεύματα τρεις εβδομάδες πριν από την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, για να μεταφέρει περιουσιακά στοιχεία δισεκατομμυρίων δολαρίων στα παιδιά του.
Ένας Βρετανός συνελήφθη επίσης ως ύποπτος ότι βοήθησε τον Ρώσο ολιγάρχη Ολεγκ Ντεριπάσκα για να αγοράσει παράνομα ακίνητα στις Ηνωμένες Πολιτείες.«Φαίνεται ότι υπάρχουν ακόμη πάρα πολλοί τρόποι για να αποφευχθούν οι κυρώσεις στους ολιγάρχες», δήλωσε ο Ντάνκαν Χάμες της Διεθνούς Διαφάνειας Ηνωμένου Βασιλείου.
Ο Ρόμαν Αμπράμοβιτς, ο πιο διάσημος από τους «ολιγάρχες», προσπαθεί να εμφανιστεί ως «προξενητής» μεταξύ Μόσχας και Δύσης. Χρειάστηκε βέβαια να πουλήσει την αγγλική ποδοσφαιρική ομάδα Τσέλσι, ένα από τα «κοσμήματα» της αυτοκρατορίας του. Έκτοτε έχει εμφανιστεί αρκετές φορές στη Ρωσία, το Ισραήλ – του οποίου είναι επίσης πολίτης – καθώς και στο Ντουμπάι και την Τουρκία, χώρες που δεν έχουν αναλάβει δράση εναντίον των πλούσιων Ρώσων. Ο Τάιλερ Κούστρα, καθηγητής στο Χάρβαρντ και στο Πανεπιστήμιο του Νότιγχαμ, λέει μάλιστα πώς «μένει να αποδειχθεί η αποτελεσματικότητα των κυρώσεων που στοχεύουν Ρώσους ολιγάρχες»
Η Τουρκία «όαση» για τους ολιγάρχες
Κάποιες πολυεθνικές του πετρελαίου-ίσως και με τη βοήθεια Ρώσων ολιγαρχών- φαίνεται να μπορούν να παρακάμψουν αυτές τις κυρώσεις και να εισάγουν ρωσικό πετρέλαιο στην Ευρώπη.
Δέκα πακέτα κυρώσεων έχει υιοθετήσει η ΕΕ από την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, για να τιμωρήσει τη Μόσχα που παραβιάζει το διεθνές δίκαιο. Αλλά χωρίς μεγάλα αποτελέσματα .Ενας λόγος είναι τα τεράστια κενά που υπάρχουν στις κυρώσεις: μια μελέτη της ΜΚΟ Global Witness δείχνει, για παράδειγμα, πώς διαμορφώνεται μια «κερκόπορτα» για τις ρωσικές εξαγωγές πετρελαίου στην Τουρκία και την Ινδία.
Από την αρχή του πολέμου, οι ρωσικές εξαγωγές πετρελαίου στις δυτικές χώρες έχουν μειωθεί. Αλλά τα διυλιστήρια στην Ινδία και την Τουρκία αύξησαν τις εισαγωγές τους από τη Ρωσία. Οπως δείχνουν τα στοιχεία της Global Witness, η Τουρκία εισήγαγε 143 εκατομμύρια βαρέλια αργού πετρελαίου από τη Ρωσία πέρυσι. Αυτό αντιστοιχεί σε μια αύξηση κατά 50% σε σύγκριση με το 2021.
Αυτές οι αυξημένες εισαγωγές θα μπορούσαν επίσης να φτάσουν στην Ευρώπη μέσω της Τουρκίας ή της Ινδίας. Σύμφωνα με τη μελέτη της Global Witness, μεγάλες ποσότητες πετρελαίου εισάγονται από τη Ρωσία στην Τουρκία και στη συνέχεια διυλίζονται ή αναμιγνύονται με αργό πετρέλαιο από άλλες χώρες. Σύμφωνα με την ανάλυση, από τις 5 Δεκεμβρίου, όταν η ΕΕ επέβαλε απαγόρευση στο ρωσικό αργό πετρέλαιο δια θαλάσσης, η πετρελαϊκή εταιρεία Shell έχει παραγγείλει συνολικά περισσότερα από 600.000 βαρέλια διυλισμένων προϊόντων από τουρκικά διυλιστήρια.
Από την Τουρκία στην Ευρώπη
Το πόσο πιθανό είναι να εισαχθεί ρωσικό αργό πετρέλαιο από την Τουρκία στην Ευρώπη φαίνεται και από το παράδειγμα της τουρκικής εταιρείας Star. Σύμφωνα με τον Guardian, το 2022, η τουρκική εταιρεία αγόρασε περισσότερα από 60 εκατομμύρια βαρέλια αργού πετρελαίου από τη Ρωσία, αντιπροσωπεύοντας το 73% των εισαγωγών της. Ένα δεύτερο διυλιστήριο στην τουρκική πόλη Ιζμίτ επεξεργάζεται επίσης αργό πετρέλαιο ρωσικής προέλευσης.
Η Vitol, ο μεγαλύτερος ανεξάρτητος έμπορος ενέργειας στον κόσμο, έχει αγοράσει 2,77 εκατομμύρια βαρέλια από αυτά τα δύο τουρκικά διυλιστήρια για τον εφοδιασμό της Λετονίας, της Κύπρου και της Ολλανδίας από την αρχή του πολέμου. Οι Ρώσοι ολιγάρχες μπορεί να είδαν κάποιους λογαριασμούς τους να παγώνουν, τα γιοτ και τα σπίτια τους να κατάσχονται, αλλά παρακάμπτουν τις κυρώσεις και περιμένουν καλύτερες μέρες.
Μιχάλης Ψύλος • [email protected]
