Ενόψει των επερχόμενων εκλογικών αναμετρήσεων τόσο στην Κύπρο (προεδρικές) όσο και στην Ελλάδα (βουλευτικές), όλες οι δημοσκοπήσεις τους τελευταίους 7–8 μήνες καταγράφουν, με επιστημονική μεθοδολογία, τις τάσεις και τις μικρές σχετικά αυξομειώσεις στα ποσοστά των υποψηφίων ή/και των κομμάτων. Οι τάσεις και τα στοιχεία αυτά αποτυπώνονται με μεγάλη σχετικά ακρίβεια, παρά την τεράστια αβεβαιότητα, τη ρευστότητα, την πολυπλοκότητα και τον κατακερματισμό που χαρακτηρίζει το πολιτικό τοπίο.
Το γεγονός ότι πέραν των ψηφοφόρων που δηλώνουν αποχή ή αναποφάσιστοι, τα φαινόμενα της απόκρυψης ψήφου και της κρυφής ψήφου είναι πιο ενισχυμένα από ποτέ θολώνει ακόμη περισσότερο τα νερά. Η απόκρυψη ψήφου έχει να κάνει με το γεγονός ότι μέρος του εκλογικού σώματος δεν εκφράζει την ψήφο του, ενώ κρυφή ψήφος είναι το γεγονός ότι ο εκλογέας δηλώνει πως θα ψηφίσει ένα υποψήφιο, ενώ στο μυαλό του έχει κάτι άλλο. Υπάρχει και μετακινούμενη ψήφος, δηλαδή ψηφοφόροι ενός κόμματος θα ψηφίσουν υποψήφιο άλλου κόμματος αντί τον δικό τους, ασχέτως τι δηλώνουν στις δημοσκοπήσεις.
Οι δημοσκοπήσεις αποτελούν –και θα συνεχίσουν να αποτελούν– ένα μοναδικό και πολύτιμο εργαλείο για τη διαμόρφωση της προεκλογικής στρατηγικής και τακτικής. Με βάση τα δημοσκοπικά στοιχεία και τάσεις, εξάγονται κάποια συμπεράσματα και παρουσιάζονται τα πιθανά σενάρια για την έκβαση των εκλογών. Η δημοσκόπηση είναι μια ακτινογραφία του εκλογικού σώματος κατά τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Οι παρεμβάσεις που πρέπει να γίνουν και οι εκλογικές καινοτομίες που πρέπει να αναπτυχθούν είναι κάτι διαφορετικό.
Έχουμε περάσει στην εκθετική εποχή. Οι μη γραμμικότητες και οι ασυμμετρίες βρίσκονται σχεδόν παντού, τόσο στο πολιτικό – εκλογικό τοπίο όσο και στο επιχειρηματικό οικοσύστημα. Την τελευταία δεκαετία η εκλογική μεταβλητότητα –η τάση για μετακινήσεις των ψηφοφόρων– κλιμακώθηκε με αποτέλεσμα η μέση μεταβλητότητα στην Ευρώπη να ξεπεράσει το 20%. Παράλληλα, ο δείκτης προσωπικής δημοτικότητας σε προεκλογική περίοδο εμφανίζει διακυμάνσεις που αγγίζουν ακόμη και το 45%. Αρκετές χώρες στην Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο αντιμετωπίζουν απρόσμενα εκλογικά αποτελέσματα.
Σε τέτοια ασύμμετρα προεκλογικά περιβάλλοντα που ενίοτε συνοδεύονται και από ‘ακραία επικοινωνιακά φαινόμενα’ μια εκθετική καινοτομία μπορεί να ανοίξει τον ασκό του Αιόλου, να απελευθερώσει σαρωτικούς ανέμους, να φέρει δραματικές ανατροπές και ριζικές αλλαγές και να πετύχει σημαντική δημοσκοπική άνοδο.
Η μεγαλύτερη πρόκληση για τους υποψήφιους και τα εκλογικά επιτελεία είναι να τιθασεύσουν τους ασύμμετρους ανέμους, να εντοπίσουν και αξιοποιήσουν τις ευνοϊκές ασυμμετρίες (ευκαιρίες) και να αποφύγουν τις δυσμενείς ασυμμετρίες (κινδύνους) στο πολιτικό – εκλογικό τοπίο. Οι έξυπνες κινήσεις στην προεκλογική σκακιέρα μπορούν να μετατρέψουν την υψηλή εκλογική μεταβλητότητα σε πλεονέκτημα, να καθορίσουν την κατεύθυνση των αλλαγών και να αποφέρουν πολλαπλά εκλογικά οφέλη. Αντίθετα, μια λάθος κίνηση μπορεί να έχει καταστροφικά αποτελέσματα.
Το κρίσιμο ερώτημα είναι κατά πόσο υπάρχει σήμερα κάποια εκθετική καινοτομία η οποία μπορεί να αλλάξει δραματικά τα δημοσκοπικά δεδομένα τόσο στην κυπριακή όσο και στην ελληνική εκλογική σκηνή. Βεβαίως υπάρχει. Η ίδια μάλιστα καινοτομία είναι τόσο ευέλικτη και δυναμική που μπορεί να προσαρμοστεί ανάλογα και να εφαρμοστεί σε οποιαδήποτε εκλογική αναμέτρηση τόσο στην Κύπρο όσο και στην Ελλάδα: προεδρικές ή βουλευτικές εκλογές, ευρωεκλογές, δημοτικές εκλογές, αρχιερατικές εκλογές και εκλογές στα επιμελητήρια. Η δυσκολία έγκειται στον εντοπισμό και τη σωστή εφαρμογή τέτοιων πολύ σπάνιων, εκθετικών εκλογικών καινοτομιών.
Οι διάφοροι προεκλογικοί μύθοι, οι μικρές αυξομειώσεις στα ποσοστά και οι τάσεις που φαίνεται να παγιώνονται αποτελούν μέρος της πραγματικότητας σε γραμμικά πολιτικά – εκλογικά περιβάλλοντα. Τα εκθετικά φαινόμενα που χαρακτηρίζουν τη νέα εκλογική κανονικότητα είναι κάτι διαφορετικό. Οι γραμμικές προεκλογικές στρατηγικές και τακτικές, στην καλύτερη περίπτωση, μπορούν να επιφέρουν μόνο μικρές διαφοροποιήσεις / αλλαγές –περίπου 1 με 5%– στα δημοσκοπικά ποσοστά. Στη χειρότερη περίπτωση, οι γραμμικές προσεγγίσεις μπορεί να προκαλέσουν τεράστια, μη αναστρέψιμη ζημιά, αφού το εκλογικό σκηνικό εμπεριέχει ασυνήθιστα υψηλά ρίσκα και ασύμμετρους κινδύνους.
Αντίθετα, μια εκλογική καινοτομία μπορεί να επιφέρει δραματικές αλλαγές στα δημοσκοπικά ποσοστά –αύξηση της τάξης του 20% με 25%– και ανατροπές στο προεκλογικό σκηνικό, μέσα από την αξιοποίηση των εκθετικών ευκαιριών που μπορεί να υπάρχουν. Όπως έχω προαναφέρει, στο εκλογικό σκηνικό –τόσο στην Κύπρο όσο και στην Ελλάδα– υπάρχει όντως μια εκθετική ευκαιρία, μια και μοναδική εκλογική καινοτομία η οποία μπορεί να κάνει τη διαφορά.
Κεντρικός άξονας του πρωτοποριακής αυτής προεκλογικής δράσης είναι η ενίσχυση της καινοτομίας από τη βάση προς τα πάνω. Βασικός στόχος είναι η ανάπτυξη μαζικών καινοτομιών και η δημιουργία πολιτιστικής, περιβαλλοντικής, κοινωνικής και οικονομικής αξίας και νέων παραγωγικών θέσεων εργασίας. Η καινοτομία από τη βάση προς τα πάνω έχει απεριόριστες δυνατότητες να παράγει αυξανόμενες αποδόσεις και εκθετικά αποτελέσματα.
Η σωστή εφαρμογή της εν λόγω εκλογικής καινοτομίας, μεταξύ άλλων, μπορεί να: α) Μεγιστοποιήσει τη συμμετοχή στην εκλογική διαδικασία, β) εφαρμοστεί από οποιονδήποτε υποψήφιο, πολιτική δύναμη ή προεκλογικό επιτελείο και γ) εκτοξεύσει τους δημοσκοπικούς δείκτες.
Νίκος Γ. Σύκας
Σύμβουλος Στρατηγικής, Επικοινωνίας και Καινοτομίας
