Του Μιχάλη Ψύλου
Η Μαρία Ξ, μια φίλη οδοντίατρος θέλησε να προσλάβει γραμματέα για να τη βοηθήσει στη δουλειά της και έβαλε αγγελία. Μέσα σε λίγες ώρες είχαν ανταποκριθεί πάνω από 160 νέοι και νέες. Το γεγονός, όμως, που την εξέπληξε περισσότερο ήταν η ποιότητα των βιογραφικών: «Το μίνιμουμ προσόν ήταν το πτυχίο κάποιας ανώτατης σχολής, οι ξένες γλώσσες, ενώ δεν έλειπαν σε πολλά βιογραφικά οι μεταπτυχιακές σπουδές, ακόμη και τα διδακτορικά» λέει η Μαρία.
Μια δουλειά! Για να συντηρηθούν και να εγκαταλείψουν το παιδικό δωμάτιο στο πατρικό σπίτι. Αυτό είναι το όνειρο πολλών νέων (όχι όλων φυσικά) της λεγόμενης γενιάς Y (γεννημένοι στη δεκαετία του 1990), αλλά και της γενιάς Z (μεταξύ 1997 και 2005) στη σχέση τους με την εργασία.
Και δεν μιλάμε μόνο για τους νέους και τις νέες που για οικονομικούς κυρίως λόγους δεν κατόρθωσαν να σπουδάσουν. Οι έρευνες δείχνουν ότι ένα καθόλου αμελητέο ποσοστό αποφοίτων από τα πανεπιστήμιά μας αρνείται πλέον να σκεφτεί την «καριέρα»: Η έννοια αυτή έχει αντικατασταθεί με τη λέξη «απασχόληση» ή φυγή στο εξωτερικό για αναζήτηση καριέρας.
Η επίδραση του Covid
Οι περισσότεροι ερευνητές συγκλίνουν επίσης στην άποψη ότι η πανδημία είχε εξαιρετικά οδυνηρή επίδραση στη νέα γενιά, που ήδη είχε υποστεί τις συνέπειες της χρηματοπιστωτικής και οικονομικής κρίσης: Ανεργία, συμβάσεις ορισμένου χρόνου, κακοπληρωμένες δουλειές του ποδαριού, ήταν για την πλειονότητα της νέας γενιάς το επαγγελματικό «σκηνικό». Και σήμερα, σε πολλούς νέους και νέες που δίνουν μια συνέντευξη για να πιάσουν δουλειά, οι πρώτες ερωτήσεις συνήθως είναι: «Ποιες είναι οι προϋποθέσεις για τηλεργασία; Ποιο είναι το επίπεδο εργασιακής ευελιξίας που έχετε;».
«Περάσαμε από την καριέρα, στην επιτυχία στη ζωή και από την επιτυχία στη ζωή στο να φροντίζουμε απλά τον εαυτό μας», λέει ο Τζερεμί Πελτιέ, διευθυντής σπουδών στο Γαλλικό Ίδρυμα Jean-Jaurès. Ο Πελτιέ, στο βιβλίο του “La fête est finie?” (Η γιορτή τελείωσε;) μελετά σε βάθος τις κοινωνικές μεταμορφώσεις της εποχής μας και αποκρυπτογραφεί τα σημάδια που θα χαρακτηρίσουν την κοινωνία του αύριο για τη σημερινή νέα γενιά. «Η έννοια του «κάνω καριέρα» είναι αναμφίβολα ένα από τα στοιχεία που έχουν αλλάξει περισσότερο τα τελευταία 10 χρόνια» τονίζει ο γάλλος ειδικός. «Αυτό αφορά φυσικά τη νέα γενιά, αλλά όχι μόνο. Αυτή η μεταμόρφωση επηρεάζει ολόκληρο τον πληθυσμό. Λέγαμε “κάνε καριέρα”, γιατί τις περισσότερες φορές ταυτιζόμασταν με τη δουλειά μας. Η κοινωνική μας θέση εξαρτιόταν από αυτό. Αρκεί να παρατηρήσουμε μια ομάδα ανθρώπων που συναντιούνται για πρώτη φορά και το ερώτημα που τίθεται κλασικά είναι: “Κι εσύ τι κάνεις;” Με αυτό εννοούμε: “Τι κάνεις ως δουλειά;”. Όλο και λιγότερο, το ερώτημα “τι κάνεις;”, συνδέεται με τον ελεύθερο χρόνο, το χόμπι , τον έρωτα, την ομορφιά της ζωής, πέρα από τη δουλειά…».
Δύο κοινωνικές κατηγορίες
Φυσικά, οι νέες και οι νέοι, δεν είναι μια ομοιογενής κατηγορία. Ανάμεσα στους νέους πτυχιούχους που απαιτούν «νόημα» στη δουλειά τους και σε αυτούς που απλά θα ήθελαν να έχουν μια απασχόληση, οι φιλοδοξίες είναι διαφορετικές. Η Ζουλί Μπέν, υπεύθυνη ερευνών στο γαλλικό Ινστιτούτο Νεολαίας και Λαϊκής Εκπαίδευσης INJEP, επισημαίνει ότι «οι πιο κοινωνικά και οικονομικά προικισμένοι νέοι, έχουν τις πιο ευνοϊκές συνθήκες απασχόλησης, μόνιμες συμβάσεις πλήρους απασχόλησης για παράδειγμα, και είναι πιο ευαίσθητοι σε αυτό που ονομάζεται “εκφραστική διάσταση” της εργασίας: να έχουν μια ενδιαφέρουσα δουλειά, με ευθύνες, χρήσιμη για την κοινωνία. Αντίθετα, οι νέοι και οι νέες που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες, δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στην ασφάλεια της εργασίας. Για αυτούς, αυτή η “εκφραστική διάσταση” είναι ξεκάθαρα σε δεύτερη μοίρα», τονίζει η γαλλίδα ερευνήτρια.
«Πολλά μέλη της νεότερης γενιάς», προσθέτει ο Πελτιέ, «έχουν έναν πολύ ρεαλιστικό στόχο: Να αφήσουν αρκετά χρήματα στην άκρη μέχρι να γίνουν 40/50 ετών, για να απολαύσουν στη συνέχεια τη ζωή και να περάσουν όμορφα χρόνια, εκτός από την εργασία». Αυτή η επιθυμία για απόλαυση της ζωής, συμβαδίζει με το γεγονός ότι η νέα γενιά δεν ενδιαφέρεται για τη συζήτηση για τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος. Όταν μπαίνει ένα τέτοιο θέμα στη συζήτηση στην παρέα, σχεδόν όλοι οι νέοι συμφωνούν πώς δεν θα πάρουν ποτέ σύνταξη.
«Οι νέοι ζουν την αγωνία ή την προσδοκία του ποδοσφαιριστή που αλλάζει ομάδα κάθε δύο χρόνια, ενώ πριν μπορούσε να κάνει καριέρα στον ίδιο σύλλογο. Αυτή η απαξίωση της έννοιας της καριέρας είναι ενδιαφέρουσα, είναι ενδεικτική των βαθιών κοινωνικών αλλαγών», τονίζει το στέλεχος του ιδρύματος Jean-Jaurès.
