Tης Ηρώς Κουνάδη
Καπετάνισσες, κατάσκοποι, αρχηγοί ασκεριών, πολεμίστριες και ηρωίδες. Πέντε από τις πολλές σπουδαίες γυναίκες της Ελληνικής Επανάστασης, και οι ενδιαφέρουσες ιστορίες σου… που δεν σου τις είπαν στο σχολείο.
Σταυριάνα Σάββαινα
Γεννημένη στο Παρόρι του Ταΰγετου, η Σταυριάνα έφτιαξε το δικό της ασκέρι, αποτελούμενο μόνο από γυναίκες, όταν ο άνδρας της, Γεωργάκης Σάββας, απαγχονίστηκε το 1821 ως επαναστάτης και μέλος της Φιλικής Εταιρείας. Με το ασκέρι της πηγαίνει στο Γύθειο και ενώνει δυνάμεις με την ομάδα του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη, παλιού φίλου του άντρα της. Συμμετέχει μαζί του, μεταξύ άλλων, στην Άλωση της Τριπολιτσάς και στις μάχες του Βαλτετσίου, του Διρού και του Αλμυρού.
Έτσι την περιγράφει ο ιστορικός Ι. Φιλήμονας: «Αλλά πράγμα αξιοπερίεργον. Λάκαινα τις, Σταυριάνα ονομαζομένη, εθελόπονος ως συστρατιώτης υπό τον Κυριακούλη Μαυρομιχάλη και μετ’ αυτού συναποκλεισθείσα εν τω Βαλτετσίω, μόνη ετόλμα συνεχώς εξέρχεσθαι από του ενός εις τον άλλον προμαχώνα και διανέμει πυριτιδοβολάς, όπου η ανάγκη εκάλει. Ήν δε φύσεως ανδρικής, μελανίζουσα, αναστήματος υψηλού, εξαισίας γενναιοψυχίας, βαδίζουσα ως ανήρ και ομιλούσα ως στρατιώτης. Αείποτε έφερε το γυναικείον Λακωνικόν όνομα και ηλικίαν μέχρι τότε 40 ετών».
Ανδρονίκη Στάρκου
Αν διάβαζες μικρός/η Ιούλιο Βερν την ξέρεις, είναι η μια από τις δύο ηρωίδες των Πειρατών του Αιγαίου. Μανιάτισσα από το Οίτυλο, πήρε μέρος στις μάχες του Ρουφιά και του Βαλτετσίου υπό τις διαταγές του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, καθώς και στην Άλωση της Τριπολιτσάς. Είχε έναν γιο, τον Νικόλα, που μπορεί να τον έχεις ακουστά ως «προδότη καπετάν-Νικόλα» καθότι πολέμησε στο πλευρό των Οθωμανών –στη Ναυμαχία της Πάτρας το 1822, μάλιστα, με την μητέρα του στην αντιμαχόμενη πλευρά του Ανδρέα Μιαούλη. Η Ανδρονίκη έλαβε επίσης μέρος στη Μάχη της Βέργας το 1826, εντάχθηκε στον τακτικό στρατό του Φαβιέρου, πολεμώντας με τον οποίο τραυματίστηκε σοβαρά στη μάχη του Χαϊδαρίου και αποσύρθηκε από τον αγώνα.
Μαριγώ Ζαραφοπούλα
Θα έλειπε μια κατάσκοπος από τη λίστα μας; Η Μαριγώ ήταν από την Κωνσταντινούπολη, μέλος της Φιλικής Εταιρείας. Πριν έρθει στην επαναστατημένη Ελλάδα φέρνοντας μαζί της μεγάλη περιουσία για να χρηματοδοτήσει τον αγώνα, είχε ενορχηστρώσει, μαζί με τον έμπορο αδερφό της, την φυγάδευση των γιων του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη από την Πόλη. Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης, διατέλεσε κατάσκοπος για λογαριασμό των Κολοκοτρώνη και Υψηλάντη στην Τρίπολη και το Ναύπλιο. Χρηματοδότησε τις εκστρατείες του Φαβιέρου στην Κάρυστο και του Χατζημιχάλη Νταλιάνη στην Κρήτη. Πέθανε άπορη το 1865.
Βασιλική Τζαβέλα
Γεννημένη στο Αγρίνιο, η Βασιλική πήρε μέρος στην Έξοδο του Μεσολογγίου, πολεμώντας ενώ ήταν έγκυος, και με ένα παιδί δέκα μηνών στον ώμο. Αυτό το παιδί, ο Δημήτρης, πιάστηκε αιχμάλωτος στη μάχη και επέστρεψε στη μητέρα του αργότερα, σε ανταλλαγή ομήρων, στην οποία η ελληνική πλευρά απελευθέρωσε γι’ αυτόν 40 Οθωμανούς κρατούμενους. Μετά την Έξοδο, η Βασιλική παντρεύτηκε στο Ναύπλιο τον Κίτσο Τζαβέλα, και πήρε μαζί του μέρος σε μάχες όπως αυτές της Άμπλιανης και του Κρεμμυδίου. Μετά τον θάνατο του συζύγου της, έζησε στην Κηφισιά παρέχοντας φιλανθρωπικό έργο. Πέθανε το 1882.
Δόμνα Βισβίζη
«Πουλάκι πόθεν έρχεσαι, πουλάκι γι’ αποκρίσου. Μην είδες και μην άκουσες για την κυρά-Δομνίτσα την όμορφη, τη δυνατή, την αρχικαπετάνα που ‘χει καράβι ατίμητο το πρώτο μες στα πρώτα, καράβι που πολέμησε στης Ίμβρος το μπουγάζι;
Και το πουλάκι στάθηκε και το πουλάκι λέει: την είδα την απάντησα σιμά στο Αγιονόρος.
Τρεις μέρες επολέμαγε με δυο χιλιάδες Τούρκους, καράβια ‘δω, καράβια ‘κει, καράβια παραπέρα και τούτη σαν τον αητό όρμαγε και χτυπούσε, δεξιά, ζερβά κι ανάστροφα κι ακόμα όπου βολούσε.
Κι άκουγες βόγγους δυνατούς και στεναγμούς μεγάλους κι άκουγες κλάματα πικρά και κλάματα απαίσια κι η θάλασσα εκοκκίνιζε σαν των Τουρκών τα φέσια»
Αυτό είναι ένα δημοτικό τραγούδι της Θράκης για την καπετάνισσα Δόμνα Βισβίζη, που γεννήθηκε το 1783 στην Αίνο, και πήρε μέρος μαζί με τον άντρα της Αντώνη στις ναυμαχίες της Λέσβου, της Σάμου και του Ευρίπου. Όταν, σε αυτή την τελευταία, ο Αντώνης σκοτώθηκε, η Δόμνα ανέλαβε το πλοίο του, την Καλομοίρα, με το οποίο κουβαλούσε πυρομαχικά και τρόφιμα στους Έλληνες, και κανονιοβολούσε τουρκικές θέσεις. Τον Μάιο του 1822, ο Οδυσσέας Ανδρούτσος περιγράφει πώς η Δόμνα με την Καλομοίρα της έσωσε τον ίδιο και τους άνδρες του «δια της προμηθείας τροφίμων και πολεμοφοδίων, άνευ της οποίας ο στρατός θα διελύετο».
